INTERVIEW | Ralph de Jongh - Blues spirit back on track

Tekst: Jan Blaauw

De ongeremde optredens van Ralph de Jongh staan in schril contrast met de Ralph de Jongh die je te woord staat. Voorzichtig formulerend, een verwonderde blik in de ogen, zelf nog steeds zoekend naar de bron van energie die bij elk optreden bijna explodeert. De wegen die Ralph bewandelt komen telkens weer samen op het punt van spelen, schrijven, optreden. Er is voor Ralph geen andere optie maar soms is de prijs hoog.

Alles op zwart

Terwijl ik naar de plek van onze afspraak rij denk ik terug aan de manier waarop ik Ralph heb leren kennen. Een vluchtige ontmoeting in 2012 tijdens de Dutch Blues Awards in de smalle gang naast de grote zaal. Even snel voorstellen en verder. Ralph, winnaar van de Dutch Blues Award 2011 voor Beste Vocalist. Zijn charisma is tegelijkertijd een magnetisch veld die je aandacht trekt. De Jongh is booming. Tot 2013. Alles op zwart…

Ralph de Jongh, opgroeiend in het rustige Nispen, komt als klein jochie in aanraking met muziek wanneer hij in de woonkamer van zijn ouderlijk huis platen ziet en muziek hoort van The Rolling Stones, Chuck Berry, Muddy Waters en Bo Diddley. “Dat was meteen helemaal raak voor mij. Fantastisch. Ik heb daar heel veel naar geluisterd. Zo is het zaadje wel gelegd. Die platen, dat is de muziek uit mijn jeugd. De gitaar kwam pas later in beeld. Mijn vader had een oud exemplaar. Ooit een keer gekregen. Daar speelde hij twee accoorden op, maar dan wel blues. Ik hing aan dat instrument, zo geweldig vond ik dat. Dus dat wilde ik ook leren. Maar dat ging toen nog niet. Die gitaar was oud, speelde voor mij veel te zwaar. Dus beperkte het genieten van muziek zich nog tot luisteren, heel veel luisteren.

Slapeloze nachten

Ook ‘s avonds in bed. Ik had voor mijn eerste communie een radiootje gehad en de beste muziek hoorde je ‘s avonds op de radio. Daarbij sliep ik als klein ventje niet zo goed dus luisterde ik lekker met de dekens over mijn oren naar de radio en zong ik mee met de bluesmuziek. Soms schreef ik mijn eigen teksten op. Ik kende helemaal geen Engels dus het bleef bij wat fonetisch gekrabbel. Maar ik vond het allemaal zo mooi, het hield me constant bezig. Later kreeg ik een walkman waarmee ik kon opnemen. Dat was helemaal geweldig. Kon ik muziek opnemen van de radio en in no time had ik het bandje vol met mooie nummers.”

De veertienjarige Ralph gaat om een centje te verdienen aan het werk bij een kwekerij. Van zijn eerste verdiende geld kocht hij een stereotoren en een cd van de Stones. Een paar maanden later kocht hij voor driehonderd gulden zijn eerste gitaartje met versterker. “Een ‘Action’ gitaar meen ik dat het was. Meteen de eerste avond al klooien totdat ‘Satisfaction’ uit het speakertje knalde. Iemand waarvan ik op de lagere school muziekles heb gehad, kwam iedere week een half uurtje bij mij thuis om gitaarles te geven. Na een jaartje zei die ‘ik stop ermee want ik kan je niets meer leren, je kunt zelfs meer dan ik’. In dat jaar heeft hij voor mij wel precies het juiste materiaal uitgelegd en aangeleerd. De basis bluesnoten, liedjes van de The Shadows, een paar liedjes van de Beatles en van de Stones. Toen ik eenmaal begreep hoe die nummers in elkaar staken ging ik zelf aan de slag. Heb ook heel veel meegespeeld op muziek van Elmore James. Je kunt gerust stellen dat ik daar 365 dagen in het jaar mee bezig ben geweest. Wat is dat een gave muziek. En ik nam het op. Dan speelde ik zelf een gitaarsolo er overheen of met mondharmonica. Soms had ik dan zomaar een gave solo opgenomen en speelde ik met de beste bluesband van de wereld mee. Gelukkig kon ik thuis aardig wat herrie maken zonder dat iemand er last van had. Radio aan, versterker aan en lekker knallen.”

Podiumervaring

De stap van de slaapkamer naar een podium ging met het nodige toeval gepaard. Ook hier komt Elmore James ter sprake. “Een vriend van mij, van de middelbare school, Harmen Fraanje, is een hele goede jazzpianist - ik ben gisteren nog wezen kijken in Antwerpen waar hij optrad met Ernst Reijseger en Mola Sylla - zat op de muziekschool. Dan speelde ik mee met mondharmonica en gitaar, lekker improviseren. Op die school was een drummer. Die jongen drumde al vanaf zijn negende met zijn vader, Anthony van Dodewaard, mee. Zijn vader had hem vernoemd naar… Elmore James. Zij hadden een bluesband samen en die jongen hoorde mij spelen. Vond het helemaal te gek en zei dat ik met hem en zijn vader moest gaan optreden. Dus ik op oudejaarsavond 1993 mee naar Dordrecht en daar mocht ik drie nummertjes doen. Volgens mij deed ik er een van Eddy Cochran, een van Louisiana Red en een van Bo Diddley. Het publiek werd wild joh. Die gingen helemaal los. En dat was mijn allereerste optreden met mijn bluesmuziek. Ik voelde mij meteen helemaal thuis op dat podium. Maar vond het toch ook surrealistisch. Dat mensen zo reageerden op wat ik deed? Er gaat bij mij een knop om wanneer ik speel, ik ga helemaal los en voel me vrij, bevrijd bijna. Vanaf dat moment wist ik het: hier moest ik voor gaan. Eigenlijk had ik geen andere keuze.”

Akoestisch spelen

“Via het improviserend meespelen met Elmore James op elektrische gitaar kreeg ik ook een oude akoestische gitaar. En die zijn ideaal om bij te zingen. Ik deed dan liedjes van anderen maar er kwamen ook automatisch liedjes van mezelf bij mij op. Die nam ik dan op. Koos ik na een tijdje de mooiste uit, zette ik dan op een bandje, had ik weer een plaat gemaakt.” Ralph lacht erbij. “Liedjes bedenk ik eigenlijk meteen ter plekke. Soms heb ik dat ook bij optredens. Ik weet niet eens hoe ik begin maar ik zet wat in en soms denk ik dan zelf ‘zo die is mooi gelukt?’ Komen mensen ook op mij af en vragen ‘Dat ene liedje, die ken ik niet van jou, vinden we een mooi nummer!’ Dan zeg ik ze ook ‘Ja, die is net nieuw!’, hahaha."

Muziek, studie, muziek, studie

Na zijn middelbare school is Ralph eerst gaan werken, van appels plukken tot postzakken legen, en had de ambitie en drive om te spelen, om full time muzikant te worden. Totdat hij tijdens een vakantie in Spanje een ongeluk kreeg waarbij een stuk glas de pezen in zijn linkerarm behoorlijk beschadigde. “Ik leefde in die tijd misschien wel een beetje te ruig” zegt Ralph zelf over die periode. “Dus besloot ik wat gas terug te nemen, rustiger aan te gaan doen en een studie op te pakken. Ik zag het toch ook niet zitten om de rest van mijn leven postzakken te legen. Ik had al lang al door dat het hebben van talent helemaal geen garantie voor succes is en wilde toch wel een diploma en studierichting achter de hand hebben waarop ik kon terugvallen. Daarbij was ik gewoon niet iemand die ging netwerken vanuit de muziek. Ik voelde mij heerlijk tijdens het spelen, maar ik was geen manager voor mijzelf. En ik wilde toch voor mijzelf kunnen zorgen door een bestaan op te bouwen, dan maar vanuit een studie.”

De studie werd Sociale Geografie. Ralph dacht dat hij daar later wel werk in kon krijgen, de studie gaf namelijk honderd procent beroepskans. Had na een jaar zijn propedeuse gehaald maar ondertussen ook drie platen geschreven. De twijfel slaat toe. “Ik dacht ‘Ja hallo, ik bén muzikant’ en ik kon net zo goed stoppen met die studie. Ontwikkelingssamenwerking in combinatie met planologie en sociale geografie, leuk allemaal, maar niet voor een muzikant. Bijbaantje gezocht, vakkenvuller in de supermarkt, aangemeld bij een artiestenbureau in Amsterdam, dat ging toen nog met een cassettebandje. En ik werd benaderd door de NPS die op zoek waren naar jong talent. Maar toch kon ik het niet bolwerken. Je zit als muzikant, in de stijl die ik speel in een niche, daar kun je geen droog brood mee verdienen. Bovendien blowde ik nogal veel in die tijd en ben ik het spoor daardoor ook een beetje bijster geraakt.”

Filosofie

“Dus toch maar weer studeren. Maar dit keer een studie die ik leuk vond. Filosofie. Die keuze is voor mij echt heel belangrijk geweest. Ik ben zelf nogal filosofisch aangelegd en in die zin was ik ook vrij eenzaam. Ik vond gewoon niet makkelijk aansluiting bij mensen. Die studie heeft mij enorm geholpen om ook meer inzicht in mijzelf te krijgen. Ik vroeg mij constant dingen af als ‘waarom leven mensen zoals ze doen’ of ‘hoe sta ikzelf in de wereld?’, ‘hoe zien mensen mij?’, ‘hoe komt het dat ik mijzelf zie zoals ik doe?’ Ik aanschouwde mijn eigen leven alsof ik buiten mijzelf naar mijzelf keek. Ik snapte niet goed wat er om mij heen gebeurde, helemaal als ik speel en optreed. In die zin is het voor mij nog steeds een wonder en dat zal het voor mij hopelijk ook altijd blijven. Ik heb geleerd dat de antwoorden op sommige vragen helemaal niet gegeven hoeven te worden. Dat zou het magische van bijvoorbeeld creatieve of expressieve processen kapot kunnen maken. Filosofie heeft mij veel rust gebracht. Puzzelstukjes vielen in elkaar. Na de studie had ik ook zoiets van dat het helemaal niet erg is om vakken te vullen. Ik begreep mijzelf veel beter, daardoor accepteerde ik mijzelf ook makkelijker en had als bagage de juiste antwoorden bij me op vragen die door mijn hoofd spookten.”

Ondergronds

Van toezichthouder in een bibliotheek tot medewerker in de Wisseloord Studio’s, waar Ralph een jaar of zes heeft gewerkt, tot assistent loodgieter, waarbij hij letterlijk veel ondergronds heeft gezeten. In kruipruimtes om gietijzeren rioleringen te slopen, maar ook rioleringen aanleggen voor toiletten bij tankstations van Shell door heel Nederland. “Zo kwam het toch regelmatig voor dat ik in het weekend een boodschapje wegbracht in toiletten die ik door-de-week zelf had aangelegd! Weet ik in elk geval waar het blijft. En doordat ik mijzelf veel beter had leren kennen kon ik ook makkelijker toegeven aan muziek maken zonder zorgen. Die studie heeft mij enorm verrijkt en dat raak ik gelukkig nooit meer kwijt.”

Harry Muskee

In 2004, Ralph had net zijn studie afgerond, ontmoet hij Harry Muskee in Amen. Harry was zo onder de indruk van Ralph de Jongh dat hij hem uitnodigde om als voorprogramma tijdens de theatertournees van Cuby and the Blizzards te gaan spelen. Harry wilde dat Ralph als solo artiest mee zou gaan. Dat vond Harry het bijzonderste, dat raakte hem het diepst. Op die manier kwam Ralph drie jaar lang onder de aandacht van de vele mensen die de theatertournees van Cuby and the Blizzards bezochten. Het betekende een vliegende start van zijn carrière. Tot aan het eind van zijn leven hebben Harry en Ralph een warm contact met elkaar onderhouden en muziek uitgewisseld. Waarbij Harry vaak reageerde met ‘Heb ik het toch goed gehoord…’ “Voor mij zijn Cuby and the Blizzards het toonbeeld van poëzie verweven met hun bluesmuziek. Alles klopte, die verbondenheid, het ongelooflijke talent van Eelco Gelling, de hele groepsdynamiek en het eigen materiaal wat ze schreven. Alles ging op gevoel zo van ‘Gooi het er maar uit!’ Je begrijpt dat dat voor mij gevoelsmatig heel dichtbij ligt.”

Burn out en loyaliteit

Ralph heeft ook het afgelopen jaar veel steun gehad aan die filosofie achtergrond. Het was niet de muziek die zijn tol eiste, in tegendeel, Ralph had het prima naar zijn zin en was blij met het succes. Maar toch liep hij vast. Ik had voor mijn gevoel niets meer van mijzelf overgehouden. Ik besloot het roer om te gooien en sindsdien gaat het weer langzaam bergopwaarts met me. Ik voel me vrij. Ik woon nu tijdelijk bij mijn ouders maar hoop toch weer aan het werk te gaan en wat centjes te verdienen om op mijzelf te gaan wonen. Het zal wel eerst een boetje achteraf worden maar dat maakt mij niet uit. Ik ga voor de muziek, zuinig leven en als het nodig mocht zijn om via een uitzendbureau wat bij te verdienen dan doe ik dat.”

Mensen zijn Ralph de Jongh, ondanks een jaar volledig van de kaart te zijn geweest, niet vergeten. Het gaat steeds een beetje beter en mensen die daar achterkomen nemen contact met hem op. Zijn agenda loopt al weer aardig vol en hij beseft zichzelf terdege dat hij wat dat betreft een geluksvogel is. “Uit de steun en de vele reacties die ik heb mogen ontvangen heb ik echt het gevoel dat de binding met de mensen die mij steunen voor altijd is. Bij mijn optreden onlangs bij RTV Ridderkerk in het programma Bluezy zaten mensen die bij mijn allereerste optreden in Dordrecht aanwezig waren en er nu weer bij waren. Dat doet mij heel goed. Die steun dat vind ik echt fantastisch. Bovendien waren ze blij dat ik daar lekker zat te spelen en eigenlijk niet verandert ben. Ik kan ook alleen maar zoveel energie geven mét publiek erbij. Dat ging gelukkig goed. Daar was ik voor mijzelf ook blij mee. Als ik speel raffel ik nooit iets af. Dat kan ik gewoon niet en dat wil ik ook niet. Het is nooit twee keer hetzelfde. Anders negeer ik gewoon mijn levensenergie en dat kan ik echt niet.”

Evengoed schrijven en componeren

Ondanks de burn out heeft Ralph toch muziek kunnen schrijven en is er van overtuigd dat er hele mooie stukken tussen zitten. Maar het eerste half jaar was hij helemaal leeg. Dan speelde hij wel maar er kwam niets bovendrijven. Van de zomer besloot hij naar Vlieland te gaan. Gitaar mee. Wat spelen en lekker wandelen. Daar is hij behoorlijk van opgeknapt. In die periode kwam de inspiratie als vanzelf weer naar boven en schreef hij ongeremd in vrijheid zijn liedjes. Thuis heeft hij zijn ideeën opgenomen. Toch kreeg hij kort daarna weer te maken met een terugslag maar hij wist in elk geval dat het weer goed kon komen. En sinds hij in december weer tijdelijk terug is in zijn ouderlijk huis, in een vertrouwde omgeving, lukt het hem om steeds meer te ontspannen, energie op te doen en zijn kracht te hervinden.

“Met name fysiek was ik echt gesloopt. Ik dacht eerst dat ik de griep had. Kon volgens mijn huisarts, met de klachten die ik had, wel acht weken duren. Maar na acht weken had ik nog steeds dezelfde klachten. Dus naar de internist. Maar dan zit je in een grijs gebied en kunnen ze niets vinden. Maar ik bleef dat grieperige gevoel houden. Achteraf waren dat al signalen dat ik tegen mijzelf was ingegaan. Ik gaf beetje bij beetje steeds meer van mijzelf weg totdat ik nergens meer naar toe kon. Ik zat klem. Alleen dat realiseer ik me nu pas achteraf. Dat zal me niet snel meer overkomen. Ik weet nu dat ik daar heel ziek van kan worden.”

Radiostilte op hoogtepunt

Voor de buitenwereld kwam de plotselinge radiostilte totaal onverwachts. Ralph had net een cd uit met zijn Crazy Hearts - More than words - en voor maart 2013 stond de release gepland voor de tweede cd. Die ligt nu nog op de plank. “Als mijn optreden op 15 maart in de Amer in Amen goed gaat, dan neem ik contact op met mijn platenmaatschappij PIAS (Play It Again Sam) en mijn boeker om een releasedatum te prikken. Zelf vind ik de cd goed geslaagd en ben blij met de stukken die erop staan. Ik heb een contract voor drie platen maar PIAS staat open voor een solo cd die ik het komende half jaar wil gaan maken. Bovendien kijk ik er naar uit om weer met de band te gaan samenwerken. Komende zomer staan er repetities gepland in Drenthe waar we in een kerkje met podium aan de slag kunnen gaan. Daar heb ik veel zin in, dat wordt hartstikke leuk. Ondertussen zal ik moeten eten van mijn solo optredens. Nogmaals spelen met een band is leuk, maar vooral tijdens zo’n cd presentatie tour speel je ook in clubs voor lagere prijzen en als dan de band betaalt is blijft er voor mij niets over. Maar die solo optredens daar voel ik mij ook goed bij.”

Wonderlijke energie

Voor Ralph geldt dat hij zich meer dan honderd procent geeft. “Je krijgt de energie terug die je in je optreden stopt. Voor mij moet niet alles teveel voorgekauwd zijn. Dat haalt het vrije eraf. Ook met de Crazy Hearts heb ik die vrijheid nodig. Ik wil de ruimte kunnen hebben om dingen aan het toeval over te laten. Om muziek te laten ontstaan. Maar het heeft zeker een half jaar geduurd eer ik zover was om dat naar voren te brengen. Dat is ook een leerproces geweest. Ik merkte dat ik boos werd en mijn geduld verloor. Ging ik van het ene op het andere moment anders beginnen. Ik ben niet zo’n prater daar waar het muziek aangaat. Ik trap af en wil graag dat de rest mij volgt. Zo kennen de jongens mij ook en daar is gelukkig goed op gereageerd. Uiteindelijk vloeit al die energie via het publiek weer terug. Geweldig en verwonderlijk tegelijk...