WORKBENCH | ARISTIDES INSTRUMENTS - Rotsvast vertrouwen in composiet gitaren

Tekst: Jan Blaauw

Het is een vreemde eend in de gitarenbijt. En het 'P' woord is alleen van toepassing op het begrip passie die het volledige team voelt voor hun producten. De composiet gitaren van Aristides. Op de toets na is de volledige body samengesteld uit glasvezel, koolstofvezel en gevuld met het composietmateriaal Arium. En Arium heeft een aantal zeer verrassende eigenschappen... aldus Pascal Langelaar - general manager - van Aristides Instruments.

Oorsprong

In 1995 startte Aristides Poort, in samenwerking met de Technische Universiteit in Delft, met de ontwikkeling van een materiaal dat moest beschikken over unieke akoestische eigenschappen: een uitstekende resonantie en het vermogen om een toon lang vast te kunnen houden. Op celniveau werd er gekeken naar de verplaatsing van geluidstrillingen en op basis van de opgedane kennis moest er een kunsstof worden samengesteld. Aristides, die zelf gitaar speelt, wilde met dit nieuw te ontwikkelen materiaal zelf een gitaar bouwen. Hij wilde proberen om een aantal voorkomende problemen die houten gitaren in zich hebben, te voorkomen.

Met name de werking van hout, krimpen en uitzetten, moest worden opgevangen door het toepassen van kunsstof. Zonder verlies van de warme klank die hout van nature heeft. Na veel experimenteren resulteerden zijn pogingen in een materiaal dat driedimensionaal in staat was om geluidstrillingen te verplaatsen. Een Stratocaster model gitaar werd gebouwd en de start van zijn bedrijf 'Catalyst Instruments' was een feit. Ook werd er in samenwerking met Jan Akkerman een Les Paul model ontwikkeld onder de naam 'Jakkerman'. En hoewel, tegen de stroom in, Catalyst gitaren na veel inspanning en lobbyen ook door een aantal andere vooraanstaande gitaristen, als Vernon Reid van Living Colour en Golden Earring gitarist George Kooijmans, werden omarmd bleef een echte doorbraak uit.

Tot 2007. Een aantal enthousiaste techneuten en muziekliefhebbers konden met steun van enkele investeerders aan de slag om het door Aristes Poort ontwikkelde materiaal te verbeteren. Waarbij er meteen een aantal te behalen doelstellingen werden vastgelegd. De gitaar moest een perfect beheersbare toon hebben, uiterst toegangkelijk bespeelbaar zijn, een innovatief en eigen ontwerp hebben en de kwaliteiten van het materiaal Arium moesten optimaal worden benut. Aristides Poort zelf is daarbij een belangrijke adviseur. Aristides Instruments was een feit.

Maar er was nog een lange weg te gaan. Met name het bouwproces is niet bepaald eenvoudig. In de basis bestond het materiaal, maar de bouwmethode was industrieel gezien van een 'houtje touwtje' niveau. Het heeft uiteindelijk heel veel geld - bank zou de handdoek al in de ring hebben gegooid - en een vol jaar gekost om de 'Aristides O1O' te ontwikkelen. Een gitaar ontwikkelen is één maar produceren is een heel andere tak van sport. Toen eind 2009 een begin werd gemaakt met de verkoop van de 'O1O' gitaar zorgde de productie voor de nodige hoofdbrekens. Dat werd vooral duidelijk na deelname aan een beurs in Amerika. Daar werd de 'O1O', naast een basgitaar, geïntroduceerd. Bij terugkomst in Nederland had Aristides Instruments dertig bestellingen op zak. Op zich geen slecht resultaat. Maar als je, het bouwproces in ogenschouw nemend, niet meer dan twee gitaren kunt bouwen per maand, struikel je over je eigen succes.

Daarom werd eind 2010 besloten om op zoek te gaan naar een productiemanager. Iemand die van scratch af aan een volwaardig productiemodel kon bedenken en neerzetten. Een productiemodel dat moest zorgdragen voor de bouw van gitaren van een kwaliteit met hoofdletter K én commerciëel verantwoord.

Erik Nieuwenhuisen, productiemanager en van oorsprong industriëel ontwerper, verteld: "Het begon hier met het oplossen van technische problemen. Met het hele team hebben we de koppen bij elkaar gestoken en stelden onszelf de vraag: 'Hoe bouw ik de gitaar zodat hij kwalitatief klopt en hoe kunnen we hem zo efficënt mogelijk produceren?' De bouw verloopt nu in verschillende stappen. Bij elke stap is de kwaliteit en afronding belangrijk. Zodra een gitaar van stap één naar stap twee gaat in het productieproces kun je zonder controle vooraf aan stap twee beginnen. Dat was in het begin anders. Iedere gitaar die onze fabriek verliet klopte voor honderd procent maar in het productieproces werd hij nogal eens heen en weer geschoven om onregelmatigheden op te lossen. En niemand kon precies aanwijzen waar deze onregelmatigheden er in slopen. Dat kostte teveel tijd. Wij hebben toen gezamelijk het hele bouwproces uitgeplozen en ons productiemodel opgebouwd.

De hele werkwijze, materialen en constructietechnieken die bij het bouwen van Aristides gitaren wordt toegepast wijkt enorm af ten opzichte van het traditionele gitaarbouwen. Daarom worden medewerkers intern opgeleid. Nieuwe medewerkers hebben de nodige skills, maar het kost gemiddeld toch zes maanden om de basiskennis bij te brengen die werken met composiet materialen en Arium met zich meebrengt. Daarna komt de ervaring, stap voor stap. Iedere medewerker is van groot belang in de hele keten van het productieproces en naast liefde voor hun vak en de uitwisseling van kennis, dragen ze ook een grote verantwoordelijkheid.

Na afronding van elke stap volgt nu een controle en bij een honderd procent score op kwaliteit wordt de gitaar pas vrij gegeven voor stap twee, enzovoorts. Zo zijn we in staat om zaken die mis dreigen te gaan sneller op te lossen en leren we ook steeds meer over het proces zelf. Het enige hout wat bijvoorbeeld wordt toegepast is de toets. Als er afwijkingen zitten tussen de verschillende partijen hout heeft dat direct gevolgen voor de wijze van verwerken. Het zijn de kleinste details maar ze kunnen grote gevolgen hebben voor het uiteindelijke resultaat."

Het bijschaven van het productieproces en het oplossen van uitdagingen moeten 'in house' worden gerealiseerd. Daarom wordt er nu ook een eigen spuitcabine gebouwd. Deze is niet klakkeloos overgenomen van bestaande units, maar is opnieuw uitgedacht en geconstrueerd door Aristides Instruments zelf. "De spuitcabine is ook een behoorlijke investering" legt Erik Nieuwenhuisen uit. "Maar we zagen mogelijkheden om bijvoorbeeld de airflow in de cabine te verbeteren. Toen hebben we besloten om de spuitcabine zelf te bouwen. Alle 'do's en don'ts' hebben we kunnen toepassen speciaal gericht op het spuiten van onze gitaren. Het voordeel van zelf bouwen is dat je het hele lakproces ontleed en daarmee weer heel veel kennis opdoet. Met als uiteindelijk doel kostenefficiënt te kunnen spuiten en ook dit stuk van het productieproces zelf in huis te hebben."

Pascal Langelaar vult aan: "Waar we ook rekening mee moeten houden is de verkoop. Het heeft voor ons geen zin om enorme voorraden te hebben. Dat kost gewoon teveel. Dus de uitdaging is om met onze productiecapaciteit zowel de productietijd als de vraag in balans te houden. Op dit moment hebben we tweehonderd gitaren in productie. Een klein aantal daarvan zijn definitief klaar. Volledig afgebouwd naar de wensen van de klant. De overige bevinden zich in een fase waarbij een klant zijn wensen nog kan aangeven. Welke pickups men wenst, welke brug er moet worden toegepast, de kleur, noem het maar op. We hebben de mogelijkheden om gepersonaliseerde gitaren te bouwen."

Om de Aristides gitaren te kunnen verkopen ging men op zoek naar distributeurs en dealers, zoals gebruikelijk is bij een hoop standaard producten. Er waren en zijn dealers die in het merk geloofden, die goede verkoopresultaten behalen, maar in Amerika liep het uit de hand. "We hadden op een gegeven moment vier dealers waarvan er één failliet dreigde te gaan. Om dat te voorkomen bood hij zijn hele voorraad met enorme kortingen aan. Dat gold dus ook voor onze gitaren. Die werden met bijna zestig procent korting gedumpt. Dat heeft meteen zijn weerslag gehad op de andere drie dealers die daarin moesten meegaan."

"Daar zit je als klein en startend merk helemaal niet op te wachten. Maar voor onze afzetmarkt in Australië en Japan maken we nog steeds gebruik van een distributeur" aldus Pascal Langelaar. "Zeker in Japan is dat van belang want dat is een behoorlijk gesloten markt. Het is onmogelijk om daar door te dringen zonder de steun van een distributeur. We hebben er één die volledig vertrouwen heeft in ons product en daardoor hebben we de afgelopen jaren zo'n honderd exemplaren naar Japan kunnen exporteren. Er wordt door de distributeur behoorlijk aan de weg getimmerd hetgeen resulteerde in reviews en publicaties in belangrijke Japanse muziekbladen."

Gitarist Ad Vandenberg heeft ook een voortrekkersrol gespeeld voor Aristides Instruments. "Toen we hem benaderden met het verzoek om een gitaar uit te proberen was zijn antwoord helder. Hij zei: 'Ik heb elke gitaar die ik wil hebben dus laten wij elkaars tijd niet verspillen'. Maar na wat aandringen konden we een afspraak met hem maken. En vanaf het moment dat hij de gitaar vasthield was Ad aangenaam verrast." In een interview tijdens de NAMM in 2011 geeft Ad aan dat hij een purist is op gitarengebied en graag speelt op zijn vintage Les Pauls en Strats. De Aristides bestempelt hij als de gitaar van de toekomst. "Ad Vandenberg heeft voor ons een lans kunnen breken en is betrokken bij de ontwikkeling van onze gitaren. Door zijn enthousiasme kun je als vreemde eend in de bijt de aandacht op je vestigen en het is fijn als iemand die zo ervaren is, de unieke kenmerken van Arium herkend, erkend én waardeerd. En aangezien de band Whitesnake in Japan nog steeds heel populair is heeft dat onmiddelijk zijn weerslag op de belangstelling naar onze gitaren. De vraag naar Aristides gitaren in Japan zorgt voor een solide basis om het bedrijf verder uit te bouwen."

Maar voor de overige markten is men van dealers afgestapt. Het duurt te lang en is te kostbaar om iemand permanent op pad te sturen om Aristides gitaren aan de man te brengen. En men moest continue druk op de ketel houden bij die dealers om een gitaar verkocht te krijgen. Vorig jaar is besloten om zich via de eigen website te richten op directe verkoop. "Je kunt dus gaan zitten afwachten achter je computer tot de orders binnenkomen, maar zo zitten we niet in elkaar. We moesten flink van ons laten horen met een opmerkelijk instrument. Dus gingen we, naast de 'O1O' en 'O2O', een conventionelere reeks, aan de slag met een zevensnarige gitaar."

"De doelgroep die belangstelling heeft voor zevensnarige gitaren zitten voornamelijk in de progressieve hoek. De progmetal en experimentele jazz muzikanten die op zoek zijn naar afwijkende instrumenten of een bepaalde karakteristiek in klank. Die geven niet om het feit of een instrument van hout is of van een composiet zolang ze maar het geluid kunnen creëren wat ze in hun hoofd hebben. Ze staan dus open voor nieuwe invloeden. Bij houten gitaren is de zevende snaar, een lage b snaar, vaak een probleem. Maar bij de Aristides gitaren, door hun composiet samenstelling, helemaal niet. De toon blijft strak, het hele geluid is helder, gedefinieerd en mensen die ervaring hebben in het spelen op een zevensnarige gitaar geloven hun oren niet als ze horen hoe de 'O7O' klinkt."

Waardevol

Pascal Langelaar is er van overtuigd. "We kunnen niet zonder de input van onze klanten en gitaristen. Wij hebben bijvoorbeeld gitaristen als Misha Mansoor en Fred Brum aangeschreven met de vraag of zij hun mening wilde geven over de 'O7O'. Best een gok want voor hetzelfde geld schrijven ze het hele model de grond in en vinden ze het niets. Bij hun fanbase staan dit soort muzikanten bekend als eerlijk en die gaan echt hun eigen reputatie niet op het spel zetten omdat ze ons aardige jongens vinden. Maar deze stap pakte voor ons heel goed uit. De aankondiging van de ontwikkeling van een zevensnarig model hadden we voor de introductie al in gang gezet. En door de enthousiaste reviews en filmpjes op YouTube van gitaristen als Mansoor en Brum stonden we ineens op de 'Guitar World' en Guitar Player' websites met onze 'O7O'. Belangrijke platforms met een wereldwijde belangstelling van gitaristen. En het zorgt ook voor interesse in onze andere modellen. Daarbij is het belangrijk om als merk verbonden te zijn met je doelgroep. Ook jonge en zeer getalenteerde gitaristen als Timo Somers dragen ons merk uit als het instrument waarop ze volledig loos kunnen gaan."

De toegenomen belangstelling resulteerde wederom in een stand op de belangrijkste muziekvakbeurs in Amerika: de NAMM show. Vanaf dat moment kwam er echt beweging in het Aristides verhaal. We kregen zelfs een bestelling van één van de bekendste metal gitaristen van Equador. Die naam zei ons helemaal niets maar geeft wel aan wat voor impact zo'n review heeft. Mense kwamen speciaal naar ons toe vanwege de 'O7O'. Dat hadden we nog nooit eerder meegemaakt."

De belangstelling voor 'O7O' heeft weer geleid tot de ontwikkeling van de 'O6O'. De zessnarige variant van de 'O7O'. Ook dit model is in korte tijd heel populair geworden door toedoen van uitstekende commentaren en reviews van bekende gitaristen.

Al vanaf de ontwikkeling van de 'O1O' maakt Aristides Instruments gebruik van Seymour Duncan pickups. Pascal Langelaar legt uit: "Bij Seymour Duncan maken ze niet alleen goede pickups, wij hebben ook een goede band met ze opgebouwd. Toch blijft ook hier de kwaliteitsbewaking van belang."

Gitarist Ruben Hoeke heeft eens nieuw ontwikkelde en met goud gecoverde Seymour Duncan pickups getest op een 'O2O'. En hij kwam erachter dat ze niet klonken zoals eigenlijk zou moeten. Op hoog volume werd het geluid moeilijk beheersbaar, met veel feedback. Pascal Langelaar: "Toen Ruben Hoeke met zijn opmerkingen bij ons kwam hebben we ogenblikkelijk gezocht naar de oorzaak. Deze elementen waren voorzien van een kap. Die kap kan gaan functioneren als een microfoon en zorgt dan voor een micrphonic feedback. De wikkelingen van de betreffende pickups waren gewoon gewaxpot, het probleem was dat onder de kapjes de holtes maar deels gevuld waren. Dit bleek bij een beperkte serie pickups het geval te zijn en ze hebben dat toen meteen opgelost."

"We zijn blij met de band tussen ons en Seymour Duncan want zij promoten ons ook. Afgelopen juni organiseerden zij een 'give away' actie waarbij wij voor het eerst een 'O1O' schonken. Die actie plaatsten zij op hun Facebook pagina en als je nagaat dat ze meer dan een half miljoen volgers hebben betekende dat voor ons een ongekende hoeveelheid promotie." De verhoudingen zijn zo goed dat mensen van Seymour Duncan al tweemaal bij Aristides Instruments, hun grootste afnemers in de Benelux, op bezoek zijn geweest. "Verhelderende bezoeken want ze waren zeer onder de indruk over hoe wij onze gitaren bouwden, met alle aandacht voor details zoals wij dat doen."

Toekomst

Voor Pascal Langelaar is het doel duidelijk. "We willen een wereldspeler worden. We geloven in wat we doen, en we doen het anders dan de rest. Wat modellen betreft ligt de focus het komende jaar nog op de progressieve rock. Voor de 'O6O' hebben we wel wat andere configuraties in ons hoofd zodat de gitaar wat meer all round wordt. Naast onze vijfsnarige bas gaan we een viersnarige bas ontwikkelen. Er zijn plannen om een achtsnarige gitaar te bouwen, dan zit je eigenlijk al meteen in de progressieve muziekrichtingen. In de toekomst zijn er wel plannen om voor de bluesrock stromingen een gitaar te ontwikkelen maar dan moet je er ook absoluut zeker van zijn dat je iets totaal vernieuwends kunt aanbieden."

"We krijgen steeds meer respect voor onze ideeën, bouwmethode en gitaren. En niet uit de minste hoek. Uiteindelijk gaat het erom gitaren te verkopen. Investeringen moeten worden terug verdiend en voor de ontwikkeling van nieuwe modellen moet ook geld beschikbaar zijn. Bij elke directe order voor een gitaar gaat er nog steeds een high five over de afdelingen."

Tot slot nog een opmerkelijk feit: gitaren samengesteld uit composiet materialen en Arium blijken wel degelijk te werken...